Đột quỵ não hay tai biến mạch máu não đều là bệnh lý về mạch máu não bao gồm: Nhồi máu não do tắc mạch máu gây thiếu máu não dẫn đến tai biến mạch máu não; Xuất huyết não do vỡ mạch máu não gây chảy máu trong hộp sọ dẫn tới tai biến mạch máu não.
Tắc vỡ mạch máu não gây tai biến mạch máu não (minh họa)
Nguyên nhân gây tai biến mạch máu não
1. Nguyên nhân do nhồi máu não
a. Nhồi máu não do cục máu đông
Cục máu đông gây tắc mạch máu tuần hoàn não, chặn dòng chảy cung cấp máu cho não, gây thiếu máu não cục bộ. Dẫn đến tế bào não bị chết do không được máu nuôi dưỡng.
Nguyên nhân hình thành cục máu đông: hình thành từ tim do rung nhĩ, nhồi máu cơ tim, bệnh cơ tim giãn, van lá tim, van nhân tạo,… Cục máu đông hình thành từ động mạch do bong vỡ mảng xơ vữa động mạch, bắt nguồn từ động mạch chủ hay động mạch cảnh. Triệu chứng lâm sáng thường đột ngột, có thể phát hiện các ổ nhồi máu não mới, cũ, rải rác các mảng xơ vữa động mạch bằng máy chụp cắt lớp.
b. Nhồi máu do nghẽn mạch
Nghẽn mạch là hiện tượng mạch máu co thắt gây hẹp hoặc tắc dòng tuần hoàn, có thể xảy ra ở bất kỳ vị trí nào cả ở mạch máu lớn, vừa và nhỏ. Nguyên nhân chủ yếu do xơ vữa động mạch cảnh, mạch não. Mảng xơ vữa có thể gây tắc tại chỗ hoặc làm nứt động mạch, bong vỡ mảng xơ vữa, tổn thương nội mạc, kích thích quá trình đông máu, hình thành cục máu đông dẫn đến gây tắc mạch máu. Ngoài ra có thể tắc do nguyên nhân khác như bệnh lý tăng động, phình động mạch, tăng xinh cơ động mạch.
c. Nhồi máu não do các nguyên nhân khác
- Thuốc tránh thai: làm nguy cơ tăng 10 lần bình thường.
- Bóc tách động mạch não: chiếm tỉ lệ 5% chủ yếu gặp ở người trẻ từ 25-45 tuổi.
- Loạn sản xơ cơ thành mạch
- Viêm động mạch: do viêm động mạch ở người nghiện ma túy hoặc viêm động mạch do các bệnh nhiễm trùng ...
- Các bệnh máu: đa hồng cầu, rối loạn đông máu...
2. Xuất huyết não
- Tăng huyết áp: chiếm đến hơn 70% nguyên nhân xuất huyết não, đặc biệt là người già.
- Dị dạng mạch não: Vỡ túi phồng động mạch thường hay gây xuất huyết dưới nhện, nguyên nhân này có 20% kèm xuất huyết trong não; U mạch máu kiểu thông động tĩnh mạch cũng thường hay gây xuất huyết dưới nhện, nguyên nhân này có 50% kèm xuất huyết trong não.
- Rối loạn đông máu: do dùng thuốc chống đông, giảm tiểu cầu, xơ gan…
- Do mạch máu não nhiễm tinh bột: thường hay gặp ở người lớn tuổi, gây chảy máu ở vỏ não, khoang dưới nhện, xuất huyết có thể xảy ra nhiều nơi và hay tái phát.
- Do u não, viêm mạch máu…
Các yếu tố gia tăng nguy cơ tai biến mạch máu não
- Cao huyết áp: làm nguy cơ tai biến mạch máu não tăng lên 5 lần.
- Thiếu máu não thoáng qua: làm tăng nguy cơ mắc tai biến mạch máu não gấp 2 lần.
- Hút thuốc: làm tăng nguy cơ so với tuổi là 1,5 lần.
- Rối loạn lipid máu: làm tăng nguy cơ từ 1,3-2,9 lần.
- Các bệnh về tim mạch: tăng nguy cơ tai biến gấp 2 lần.
- Đái tháo đường: nguy cơ mắc tai biến mạch máu não, tăng 1,5- 2 lần
- Rượu
- Thuốc tránh thai
- Vữa xơ động mạch
- Một số các yếu tố khác: đa hồng cầu, béo phì, tiền sử gia đình... đều có nguy cơ mắc tai biến mạch máu não tăng
